Stepan Topal’a
Kıymetli Dost ve Devlet Adamı Stepan Topal
Mehmet YÜCE – Uludağ Üniversitesi Rektör Yardımcısı
Biz de bir söz vardır ya: “Bir kimsenin kıymeti himmeti nispetindedir. Kimin himmeti milleti ise, o kimse tek başıyla küçük bir millettir.” Yani, insanın değer ve kıymeti, hedef ve gayesine göre bilinir ve ölçülür. Dolayısıyla insanların büyüklüğünün veya küçüklüğünün “davasının büyük” olmasına bağlıdır. Büyük davanın ya da davası büyük olan insanın değeri de büyüktür. Kimin hedef ve maksadı kendi milleti ve onların kurtuluşu ise onlar en yüce hedef sahipleridir. Küçük bedenlerinden büyük milletini taşırlar. Yükleri ağırdır, herkesin taşımaya cesaret edemedikleri yüktür. Onlar kendileri için değil, davaları için yaşarlar. Bedenlerinde dolaşan kan, davalarının rengine bürünür. Kalpleri “davam, davam” diye atar. Çünkü büyük davaların insanları büyük olurlar. Tıpkı Uludağ gibi başlarında kar ve duman eksik olmaz. Ama onlar davaları için tüm bu sıkıntılara memnuniyetle katlanırlar. Hiç kimseden bir mükafat beklemezler. Tek mükafatları davalarında aldıkları yoldur, muvaffakıyettir. Onlar davalarının cismanileşmiş / mücessem şeklidirler. Onlar davaları, davaları onlardır. Birbirlerinden ayrılmaları /kabil-i tefriki mümkün değildir.
İşte Stepan Mikhailovich Topal da böyle bir şahsiyetti. Hayatını Gagauz Türklerinin hürriyeti için harcadı. Gagauz elinin ilk cumhurbaşkanı, Uluğ Türkistan’ın hafızasıydı. Hayatı mücadele içinde geçti ama yorulmadan Gagauz halkının davası için çalıştı. Mütevazı ve sevecendi. Hele Türkiye Türklerine karşı sevdası bambaşkaydı. Gagauz elinin özerkliği konusunda Türkiye’nin katkısını her zaman dile getirir, canlı tutardı. Birçok konuşmasında : “Gagauz Yerinin Kuruluşunda emeği geçen o dönem Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Türk Diplomat Ender Arat’ın emeklerini unutmamanızı temenni ediyorum.’’ derdi.
2017 yılında Komrat Üniversitesinin ev sahipliğinde gerçekleştirdiğimiz 15. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi katılmak üzere Komrata gittiğimizde Sayın Cumhurbaşkanı Stepan Topal bizleri çok sıcak bir şekilde karşılamıştı. Uzun uzun sohbet ettik. Hasta olmasına rağmen bizlerden ayrılmak istemiyordu. Türkiye’ye gelirse bana misafir olacağını söyledi. Komrat Üniversitesi bünyesinde Türkoloji bölümünün kurulmasının önemi konusunda konuştuk. Kendisine Gagauzların nüfusu sorduğumda bir hatırasını aktardı:
Türkiye Cumhuriyetinin dönemin Cumhurbaşkanı kendisine Gagauzların nüfusu ne kadar olduğu sorar. O da 160.000 kişidir, der. Cumhurbaşkanı hayır yanlış söylediniz, 50 milyon + 160.000 kişidir, diyeceksiniz. Bu bakış kendisinin çok hoşuna gider. O nedenle size cevabım 80 milyon +160.000 kişidir, şeklinde olacak.
Stepan beyle Gagauz Yerinin kuruluşu hakkında uzun uzun sohbet ettik. Türkiye’nin kendilerine verdiği desteği de aslı unutmadığı ve unutmayacağını söyledi. Bir de dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman DEMİREL’in Gagauz Yerini içme suyu konusunda verdiği desteği minnetle aktardı. Stepan bey, “Gagauzyada Demirel çok sevilir. Çünkü burada içme suyumuz sıkıntılıydı. İçme suyundan dolayı insanlarımızın dişleri çürüyordu. Bunu dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e aktardık. Demirel, kaynak suyu şebekesi kurmamız için ciddi kaynak aktardı. Halkımız temiz ve sağlıklı içme suyuna kavuştu. Kendisine minnettarız” diye devam etti.
Bilindiği üzere Moldova Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla Gagauz topraklarının geliş güzel ikiye bölünmesine neden olmuştur. Gagauz nüfusunun %80’i Moldova, %20’si Ukrayna sınırları içinde kalmıştır. 1980’li yıllarda Sovyetler Birliği içinde canlanan milliyetçilik ortamından yararlanan Gagauzlar 1987 yılında “Gagauz Halkı Örgütü” adlı bir teşkilat kurmuşlardır. 80’li yılların sonlarında – son yüzyılın 90’lı yıllarında Stepan Topal, Gagauz Cumhuriyeti’nin ilan edilmesiyle sona eren bu tarihsel ve önemli olayların cereyanında önemli bir rol üstlenmiştir. Bu hareket 12 Kasım 1990 yılında Gagauz Millet Meclisi oluşturulmuş ve Stepan Topal Cumhurbaşkanı seçilmiştir. 1989’dan beri Stepan Topal, Gagauz milli hareketinin bir aktivisti olarak hep sahnede kalmıştır. Stepan Topal ilk olarak Gagauz Özerk Sosyalist Cumhuriyeti Geçici Komitesi’ne, daha sonra Gagauz Cumhuriyeti Yüksek Konseyi’ne başkanlık etmiştir. 1 Aralık 1991 tarihinde yapılan özgür ve demokratik seçimle, Stepan Topal, oy birliğiyle Gagauz Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı seçilmiş ve bu görevini 1995 yılına kadar sürdürmüştür.
Stepan Topal Cumhurbaşkanlığı döneminde 23 Aralık 1994’te, Moldova Cumhuriyeti Parlamentosu, uzun müzakerelerin ardından, Stepan Mihayloviç Topal’ın liderliğindeki Gagauz halkının vatansever güçlerinin liderleriyle siyasi bir anlaşmaya varmayı kabul etmiştir. Bu müzakere çerçevesinde “Gagauzia’nın Özel Hukuksal Durumu Üzerine” (Gagauz Yeri) Yasasını kabul edilmiştir. Böylece Stepan Mikhailovich Topal’ın adı Gagauz halkının tarihine sonsuza değin altın harflerle yazılmıştır.
Gagauz halkı Onu, Gagauz devletinin ilanı için ulusal hareketin öncüsü gerçek bir vatansever, Gagauz halkının sadık bir oğlu olarak bilir. Çünkü zor zamanlarda halkın ikbaline ışık tutan ve onları aydınlığa kavuşturan liderler unutulmazlar. Bu dönemde Gagauz halkı, her zamankinden daha çok, halkını devlet kurma hedefine odaklandıran milli bir lidere ihtiyaç duymuştur. İşte Stepan Topal, bu zor dönemde ortaya çıktı ve halkına liderlik etti. Stepan Topal, Gagauz halkının temel çıkarlarını savunabilen, yüksek ve yapıcı bir düzeyde nasıl müzakere edebilen, sağlam ve dürüst bir karakterli bir liderdi….Umarım Gagauz halkı ebediyete intikal eden Stepan Topal’ın yerine daha çok Stepanları yetiştirecektir.
Ruhu şad olsun. Başta Gagauz Türkleri olmak üzere Türk Dünyasının başı sağ olsun.
